Lata 2000-2004

Zima jest w toku, wiele nadleśnictw wykorzystując sprzyjające warunki pogodowe przeprowadziło tropienia zimowe drapieżników. Zbierane są również próbki odchodów do badań genetycznych. Wciąż napływają do nas też karty monitoringu za IV kwartał 2004r.

Serdecznie Państwu dziękujemy za przesłane informacje i oczekujemy na dane z tegorocznej inwentaryzacji.

Jednocześnie informujemy, iż niedawno otrzymaliśmy zaległe wyniki z poprzedniego sezonu (2003/2004) z Roztocza. Po uwzględnieniu tych danych zmieniły się nieco podawane wcześniej przez nas wyniki. Aktualne wyniki inwentaryzacji zamieszczone zostały poniżej.

1. Przebieg inwentaryzacji dużych drapieżników w sezonie 2003/2004

Od kwietnia 2003 do marca 2004 łącznie 284 nadleśnictwa i 19 parków narodowych nadesłało nam informacje. Obecność wilków lub rysi stwierdzono w 89 nadleśnictwach i parkach, natomiast w 214 odnotowano brak dużych drapieżników. Tropienia zimowe (zgodne z naszą instrukcją) przeprowadziło 85 jednostek.

Nadleśnictwa i parki narodowe, które nadesłały dane  z całorocznego monitoringu wilka i rysia w sezonie 2003/2004	Nadleśnictwa i parki narodowe, które wykonały tropienia zimowe w sezonie 2003/2004	Nadleśnictwa i parki narodowe, na terenie których stwierdzono występowanie wilka lub rysia w sezonie 2003/2004

2. Liczebność dużych drapieżników w sezonie 2003/2004

2.1. Wilki

Liczebność krajowej populacji wilka oszacowano na 552-724 osobniki. Przy szacowaniu liczby wilków w całej Polsce uwzględniono fakt, iż przy granicy państwa terytoria niektórych watah wychodzą poza obszar kraju. W sezonie 2003/2004 watahy liczyły od 2 do 10 wilków, średnio 5,2 osobnika w watasze.

Wartość minimalna (552) oparta jest wyłącznie na pewnych stwierdzeniach watah i nie uwzględnia obszarów, skąd nie nadesłano danych. Jest to więc zaniżony szacunek populacji wilka.

Szacunek maksymalny (724 wilki) obejmuje również te watahy lub osobniki, których wyróżnienie było niejednoznaczne (np. z powodu nielicznych obserwacji). Włącza on także obszary, z których nie otrzymano danych. W takich wypadkach zakładano, że liczba terytoriów jest taka sama, jak w poprzednich latach, kiedy przeprowadzono tam liczenia, a liczba wilków w watasze nie odbiega od średniej dla całego kraju w sezonie 2003/2004. Najbardziej prawdopodobna liczba wilków w sezonie 2003/2004 to 650-700 osobników.

2.2. Rysie

W sezonie 2003/2004 krajowa populacja rysia liczyła 178-217 osobników. Minimalną i maksymalną wartość oszacowano podobnie jak w przypadku wilków. Bardziej prawdopodobna (choć prawdopodobnie również zaniżona ze względu na niską wykrywalność rysi) jest wartość maksymalna (około 216 osobników).

3. Zmiany liczebności dużych drapieżników w Polsce w latach 2000-2004

W ostatnim roku wiele nadleśnictw i parków nadesłało także istotne informacje z ubiegłych lat.

Wykonano więc ponowną analizę materiału dla 4 lat (2000/2001 – 2003/2004). Po uwzględnieniu nowych danych, wyniki odbiegają nieco od wcześniejszych wyliczeń. Przedstawia je poniższa tabela:

Najbardziej wiarygodne szacunki liczebności obu gatunków (tj. oparte na dużych materiałach uzyskanych z największej liczby nadleśnictw i parków narodowych) pochodzą z lat 2000/2001 i 2003/2004. W tabeli podano je pogrubioną czcionką. Można wnioskować, iż w ciągu 4 lat liczebność populacji wilka nieco wzrosła (maksymalnie o 10%). Maksymalny roczny przyrost populacji wynosił około 4%.

Na przedstawionych poniżej mapach widoczne jest zwiększenie zasięgu występowania wilka we wschodniej części kraju. Drapieżniki te pojawiły się na Kurpiach, gdzie w 2000 roku ich nie notowano. Zasiedliły także inne obszary polno-leśne w północno-wschodniej Polsce (np. w okolicach Puszczy Białowieskiej), gdzie powodują znaczne szkody wśród zwierząt hodowlanych, głównie bydła. Obserwuje się natomiast wyraźny spadek liczebności wilków na zachodzie Polski.

Populacja rysi w latach 2000-2004 utrzymywała się na stabilnym poziomie około 210 osobników. Obserwuje się niewielkie zmiany zasięgu występowania tego gatunku (patrz: mapy). Rysie szerzej rozprzestrzeniają się na obszarach położonych wzdłuż wschodniej granicy kraju, zwłaszcza między Puszczą Białowieską a Bugiem.

Mapy rozmieszczenie i liczebności populacji wilka w kolejnych sezonach:

2000/2001	2001/2002	2002/2003	2003/2004

Mapy rozmieszczenie i liczebności populacji rysia w kolejnych sezonach:

2000/2001	2001/2002	2002/2003	2003/2004

Do chwili obecnej wciąż jeszcze napływają karty monitoringu i wyniki inwentaryzacji zimowej. Dotychczas otrzymaliśmy dane z 208 nadleśnictw i 17 parków narodowych.

Wszystkim, którzy wzięli udział w zbieraniu tych danych serdecznie dziękujemy. Bardzo też prosimy nadleśnictwa, które jeszcze nie nadesłały nam danych, o pilne przekazanie zebranych informacji lub potwierdzenie braku występowania dużych drapieżników.

Na załączonych mapkach przedstawione są również wstępne wyniki dotyczące rozmieszczenia populacji wilka i rysia w Polsce. Nie ma tu wielkich niespodzianek: nadal występowanie tych drapieżników ograniczone jest głównie do wschodnich i południowych obszarów Polski. Jedyne 3 nadleśnictwa spoza tego obszaru, które wykazały występowanie wilków to: Drawsko, Antonin i Włoszczowa.

Na załączonych mapkach przedstawiamy nadleśnictwa i parki narodowe, które przesłały dane zgodnie z naszą instrukcją (osobna mapka dotycząca inwentaryzacji zimowej i osobna dotycząca monitoringu – stan na dzień 1.07.2004).

Kolorem niebieskim zaznaczyliśmy nadleśnictwa i parki narodowe, które nadesłały dane z inwentaryzacji (38 nadleśnictw i 4 parki narodowe), monitoringu (208 nadleśnictw i 17 parków narodowych). Dodatkowo podzieliliśmy nadleśnictwa według występowania obu gatunków. Kolorem brązowym zaznaczone są nadleśnictwa i parki narodowe, które potwierdziły występowanie  wilka, zaś kolorem pomarańczowym –  rysia.

Łącznie 56 nadleśnictw i 8 parków narodowych potwierdziło występowanie wilków na swoim terenie. Rysie stwierdzono w 29 nadleśnictwach i 7 parkach narodowych.

Zwracamy się z serdeczną prośbą o pilne nadsyłanie danych z tych nadleśnictw i parków narodowych, które jeszcze nie przekazały nam informacji.

Włodzimierz Jędrzejewski
Sabina Pierużek-Nowak
Henryk Okarma

Pragniemy Państwa poinformować, że Główny Konserwator Przyrody Prof. Ewa Symonides oraz Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych (pisma: DOPweg-4201-04C-7/03/al i ZO-732-4/2/04) podjęli decyzję o kontynuacji programu inwentaryzacji wilka i rysia na terenie całej Polski. Zda-emy sobie sprawę, że w natłoku różnych zajęć, będzie to bardzo duży wysiłek ze strony nadleśnictw i parków narodowych. Dlatego też zapewniamy, że wszystkie dane dostarczone przez współpracujących przy inwentaryzacji leśników i pracowników parków będą starannie analizowane, a wyniki inwentaryzacji stanowić będą ważna bazę dla opracowań dotyczących ochrony przyrody w naszym kraju.

Obecna zima jest bardzo kapryśna, trudno o dzień ustabilizowanej pogody i odpowiednie warunki do tropień. Synoptycy przewidują nadejście w tym roku wcześniejszej wiosny. Dlatego prosimy koordynatorów poszczególnych rejonów inwentaryzacyjnych i nadleśnictw o jak najszybsze uporanie się z wyznaczeniem transektów, przydzieleniem ich poszczególnym tropicielom i ustalenie systemu łączności, tak by można było szybko zmobilizować wszystkich do wyruszenia w teren. Prosimy też o wykorzystanie wieloletniego doświadczenia terenowego członków PZŁ i włączenie do tropień wszystkich chętnych do współpracy lokalnych myśliwych.

W razie wystąpienia jakichkolwiek niejasności związanych z metodyką inwentaryzacji będziemy starali się służyć Państwu wyjaśnieniami i radą.

Życzymy sprzyjającej pogody i wielu ciekawych obserwacji w terenie.

Włodzimierz Jędrzejewski
Sabina Pierużek-Nowak
Henryk Okarma