Inwentaryzacja wilka i rysia w Polsce

Kierownik projektu:

Prof. dr hab. Włodzimierz Jędrzejewski
tel. kom. 606 809 854

Sekretarz:

Tomasz Borowik

Projekt prowadzony ze wsparciem finansowym Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych (w 2001r.), budżetu Zakładu Badań Ssaków PAN, Fundacji Euronatur, Norwegian Research Council oraz UK Wolf Conservation Trust

Inwentaryzację wilków i rysi rozpoczęto w 2000 r. na terenie północno-wschodniej Polski z inicjatywy Zakładu Badania Ssaków PAN w Białowieży. Od roku 2001 projekt prowadzony jest na obszarze całej Polski, na podstawie decyzji Głównego Konserwatora Przyrody, Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych oraz Dyrektora Krajowego Zarządu Parków Narodowych, we współpracy z regionalnymi dyrekcjami Lasów Państwowych i wojewódzkimi konserwatorami przyrody.

Wykonawcami prac terenowych są wszystkie nadleśnictwa i parki narodowe, a koordynacją prac i analizą danych zajmuje się Zakład Badania Ssaków PAN w Białowieży przy współudziale Stowarzyszenia dla Natury „Wilk” w Godziszce oraz Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie.

Koordynacja projektu finansowana jest w głównej mierze ze środków własnych Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży. W 2001 r. koordynację projektu dofinansowała Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych (Umowa z dn. 14.02.2001).

Celem inwentaryzacji jest poznanie obecnego zasięgu występowania oraz liczebności populacji wilka i rysia w Polsce. Kontynuacja tego programu w dłuższym okresie czasu pozwoli na śledzenie i kontrolowanie ewentualnych zmian liczebności oraz rozmieszczenia tych gatunków na terenie naszego kraju. Ma to zasadnicze znaczenie dla podejmowania właściwych decyzji w zakresie ochrony drapieżników. Pozwoli także na ocenę presji ludzkiej i zmian cywilizacyjnych na funkcjonowanie najbardziej wrażliwych leśnych układów przyrodniczych.

Obecność dużych drapieżników jest miarą bioróżnorodności i stopnia naturalności ekosystemów leśnych. Wilk i ryś zostały włączone przez Komisję Europejską do listy gatunków wskaźnikowych, na podstawie których wyznaczane są obszary europejskiej sieci obszarów chronionych NATURA 2000. Dyrektywy Komisji Europejskiej nakładają na kraje członkowskie obowiązek prowadzenia monitoringu zmian liczebności gatunków wskaźnikowych.

Wyniki inwentaryzacji dają też podstawę do wnioskowania o szlakach migracji dużych zwierząt oraz wyznaczenia i ochrony korytarzy migracyjnych. Wilk i ryś potraktowane są tu jako gatunki wskaźnikowe, których obecność i liczebność może być miarą ciągłości i funkcjonalności korytarzy ekologicznych łączących duże kompleksy leśne Polski i Europy. Oba drapieżniki charakteryzują się dalekim zasięgiem i wysokim tempem migracji. Śledzenie zmian rozmieszczenia populacji wilka i rysia w dłuższym czasie pozwala na wyznaczenie przypuszczalnych tras migracji i określenie stopnia izolacji poszczególnych kompleksów leśnych Polski. Aby uzupełnić i sprecyzować te informacje, równolegle z programem inwentaryzacji podjęto badania genetyczne, mające na celu ustalenie kierunku przepływu genów oraz ocenę stopnia izolacji genetycznej różnych subpopulacji wilków i rysi.

W odbiorze społecznym obecność dużych drapieżników świadczy o pierwotności oraz ekologicznych i ochronnych funkcjach lasu, a także podnosi walory turystyczne danego obszaru. Z punktu widzenia gospodarki leśnej duże drapieżniki mogą być postrzegane jako czynnik naturalnej regulacji, ograniczający liczebność ssaków kopytnych i obniżający koszty hodowli lasu. Informacje o zagęszczeniach wilków i rysi są też ważne dla gospodarki łowieckiej. Śmiertelność ssaków kopytnych powodowana przez te drapieżniki powinna być uwzględniana przy planowaniu pozyskania łowieckiego.