„e-Puszcza. Podlaskie cyfrowe repozytorium przyrodniczych danych naukowych”

Co to jest repozytorium e-Puszcza?

„e-Puszcza. Podlaskie cyfrowe repozytorium przyrodniczych danych naukowych”to projekt sfinansowany ze środków Unii Europejskiej i środków skarbu państwa, którego celem jest stworzenie internetowej platformy, czyli tzw. repozytorium danych. Jest to repozytorium poświęcone polskiej przyrodzie, służące udostępnianiu informacji naukowych i upowszechnianiu wiedzy na temat stanu polskiej przyrody. W ramach projektu powstał szereg produktów, głównym produktem jest platforma OpenForestData.pl, która wpisuje się w rozwój otwartej i nowoczesnej nauki w oparciu o otwarte oprogramowanie. Realizacja projektu „„e-Puszcza. Podlaskie cyfrowe repozytorium przyrodniczych danych naukowych” poprawi jakość badań poprzez dostęp do istniejącej wiedzy i jej efektywniejsze użycie. Udostępnione dane będą dotyczyły głównie Puszczy Białowieskiej i pozwolą na lepsze poznanie jedynego polskiego obszaru przyrodniczego wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Czemu służy repozytorium e-Puszcza?
W laboratoriach Instytutu Biologii Ssaków zgromadzonych jest wiele materiałów badawczych. Zespoły badaczy Polskiej Akademii Nauk od lat zbierają, dokumentują i analizują dane z terenu Puszczy Białowieskiej. Jest to zarówno materiał biologiczny, jak i zdjęcia satelitarne, nagrania z fotopułapek, czy dane z GPS. Dorobkiem naukowców są też cenne dane pomiarowe, notatki ze zwiadów, szkice z terenu, rysunki.
Zgromadzone raz dane, dzięki odpowiedniemu przechowaniu, mogą posłużyć w kolejnych naukowych projektach. Trzeba je tylko odpowiednio opisać, skatalogować i upublicznić. Temu właśnie posłuży repozytorium.

Jak to będzie działać?

Openforestdata.pl to adres platformy, na której będzie można wyszukiwać i przeglądać dane. W zależności od poziomu dostępu będzie można je też pobierać i kopiować. Wiele informacji zostanie szeroko upublicznionych w tzw. wolnym dostępie. Pasjonaci przyrody bez trudu odnajdą w repozytorium m.in. trójwymiarowe skany czaszek żubrów, unikalne okazy roślin, grzybów i owadów albo specjalistyczne mapy. Naukowcy będą mieli możliwość współdzielić dane w ustandaryzowany sposób, co stanowi podstawę wymiany naukowej. Na platformie zyskają też urzędnicy czy służby mundurowe, którym ułatwi ona pracę nad danymi niejawnymi.

Dlaczego udostępnianie danych jest ważne?
Od kilkunastu lat coraz więcej danych, w tym także naukowych, trafia do internetu i właśnie tam poszukują ich użytkownicy. Coraz większą wagę przywiązuje się także do udostępniania danych naukowych społeczeństwu. Jest to związane z ogólnoświatowym trendem włączania społeczeństwa w proces naukowy (tzw. citizen science).
W ostatnich latach zmieniły się także wymogi stawiane naukowcom – coraz większa liczba czasopism naukowych wymaga udostępnienia danych wraz z momentem opublikowania treści artykułu. Dlatego naukowcy poszukują możliwości zamieszczenia danych naukowych w repozytoriach danych. Otwierania dostępu do danych badawczych oczekują od naukowców rządy i instytucje odpowiedzialne za finansowanie nauki w USA i Europie, w tym także Komisja Europejska. Bezpieczna archiwizacja i otwarte udostępnianie danych stają się kluczowymi elementami rozwoju naukowego oraz gospodarczego, zgodnie z ideą inteligentnego rozwoju.

Dane z jakiego obszaru będą dostępne w repozytorium?
Platformę openforestdata.pl zasilą najpierw zbiory z Puszczy Białowieskiej. Jednak docelowo ten adres stanie się najważniejszą bazą wiedzy o przyrodzie w całej Polsce. Repozytorium projektowane jest z myślą zarówno o polskich, jak i zagranicznych naukowcach, studentach, specjalistach ds. ochrony przyrody, ale też urzędnikach, leśnikach i po prostu pasjonatach.

Dofinansowanie

Łączna wartość projektu: 7822628,86 zł.
Środki wspólnotowe: 6 620 290,80 zł.
Budżet państwa: 1 202 338,06 zł.

Kto to robi?
Repozytorium powstaje siłami instytucji naukowych z Podlasia, które zdobyły na ten projekt finansowanie z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa. Liderem przedsięwzięcia jest Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauki (IBS PAN) w Białowieży, a parterami dwie jednostki Politechniki Białostockiej:

Instytut Nauk Leśnych (INL PB)
Centrum Komputerowych Sieci Rozległych (CKSR).

Nad koncepcją metodyczną i projektem technicznym pracują naukowcy. Samą stronę przygotuje wyłoniona w przetargu firma informatyczna. Pierwsze zbiory, jakimi zasilona zostanie platforma openforestdata.pl, pochodzą z IBS PAN.

Cel projektu

Głównym celem projektu „e-Puszcza. Podlaskie cyfrowe repozytorium przyrodniczych danych naukowych” jest stworzenie otwartego serwisu internetowego (w oparciu o istniejące rozwiązanie IT typu open-source) umożliwiającego wielostronny transfer wiedzy oraz zasobów naukowych w celu podniesienia dostępności i jakości usług elektronicznych.

Posłuży to wzmocnieniu sektora nauki na rzecz podniesienia konkurencyjności kraju i regionu zgodnie z założeniami zawartymi w strategiach krajowych oraz w strategiach rozwoju jednostek różnego poziomu administracyjnego województwa podlaskiego. Serwis zostanie oparty o repozytorium przyrodniczych danych naukowych, umożliwiające bezpieczne archiwizowanie i udostępnianie społeczeństwu zasobów naukowych wygenerowanych/zebranych przez IBS PAN, Zamiejscowy Wydział Leśny PB w Hajnówce i inne jednostki naukowe w regionie województwa podlaskiego.

Szczegółowe cele projektu:

1. Zdigitalizowanie i udostępnienie posiadanych danych naukowych, pozyskanych na przestrzeni ostatnich sześćdziesięciu lat;
2. Umożliwienie naukowcom przechowywania, udostępniania i archiwizacji tworzonych aktualnie zasobów;
3. Stworzenie cyfrowego klucza do rozpoznawania zwierząt, roślin i grzybów w oparciu o zasoby kolekcji naukowych IBS PAN i Zamiejscowego Wydziału Leśnego PB w Hajnówce;
4. Konsolidacja różnorodnych naukowych danych przyrodniczych w jednej przeszukiwalnej bazie, posiadającej wbudowane narzędzia umożliwiające wykorzystanie i przetwarzanie udostępnionych danych, w tym poprzez narzędzia API;
5. Udostępnienie danych wytwarzanych przez naukowców i przyrodników z regionu Polski północno-wschodniej do dalszego przetwarzania przez podmioty gospodarcze, instytucje zarządzające przyrodą w Polsce, organizacje pozarządowe, osoby prywatne;
6. Upublicznienie zasobów metadanych, które pozwoli na szerszą współpracę naukową oraz wpłynie dodatnio na podniesienie poziomu polskiej nauki;
7. Promocja i popularyzacja wyników badań własnych na całym świecie
8. Zwiększenie cytowalności artykułów wykorzystujących dane zdeponowane w repozytorium;
9. Promowanie nauki obywatelskiej – citizen science, nauka obywatelska, nauka 2.0 – demokratyzacja nauki;
10. Rozwój technologii ułatwiających działalność i współpracę naukową;

Umożliwienie zaangażowania wolontariuszy (crowdsourcing) w projekty naukowe na szerszą skalę.