Projekt e-Przyrodnik

Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk w Białowieży został laureatem konkursu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego „Ścieżki Kopernika”. W ramach konkursu wyłonionych zostało 16 projektów (po 1 na każde województwo) finansowanych przez ministerstwo. Celem naszego projektu, zatytułowanego „e-Przyrodnik: Bioróżnorodność zespołów dużych ssaków leśnych południowego Podlasia”, jest aktywizacja i włączenie młodzieży licealnej ze szkół z małych miasteczek południowego Podlasia w realizację badań naukowych z dziedziny ochrony bioróżnorodności. Badania te oparte są o nowoczesną metodę zbierania danych za pomocą fotopułapek. Identyfikacja gatunków dzikich zwierząt na nagraniach z fotopułapek odbywa się za pomocą nowatorskiego systemu informatycznego. Spodziewamy się, że projekt przyniesie odpowiedź na pytanie, jakie gatunki dużych ssaków zamieszkują lasy w pobliżu podlaskich miast i miasteczek, a dodatkowo – że rozbudzi w młodzieży ciekawość świata, zainteresowanie nauką, i chęć rozwijania swoich badawczych pasji. Projekt realizowany będzie od 1 lipca 2013 do 31 grudnia 2014 roku.

Działania w ramach projektu podjęte przez zespoły uczniów i przeprowadzone pod merytoryczną opieką naukowców z IBS PAN, Politechniki Białostockiej, nauczycieli zaangażowanych szkół oraz pracowników Białowieskiego Parku Narodowego i Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku są tak zaplanowane, aby dały nowatorski materiał naukowy. Cele badawczej części projektu obejmują:

(1) Poznanie składu gatunkowego, rozmieszczenia w przestrzeni i interakcji pomiędzy gatunkami w zespole dużych ssaków na obszarach leśnych południowego Podlasia.

(2) Stworzenie niekonwencjonalnego modułu zajęć popularyzujących nauki przyrodnicze wśród młodzieży. Moduł ten będzie się składał z dwóch części:

• Zajęcia (wykłady, warsztaty) dla uczniów i nauczycieli biologii prowadzone przez pracowników naukowych w IBS PAN.
• Samodzielny zbiór danych w terenie realizowany przez młodzież pod opieką nauczycieli i merytorycznym kierownictwem pracowników naukowych.

Zbieranie danych na temat ssaków występujących na terenach objętych badaniami umożliwia mobilna sieć foto-pułapek zainstalowanych w lasach podlegających jednostkom RDLP w Białymstoku i w Białowieskim Parku Narodowym. Analiza danych oraz prace terenowe, koordynowane przez pracowników IBS PAN oraz pozostałych uczestników Konsorcjum, przeprowadzone są grupy uczniów pod opieką nauczycieli z poszczególnych szkół biorących udział w projekcie. Analiza danych, z wykorzystaniem technik Systemów Informacji Geograficznej (GIS), przeprowadzona zostanie w celu określenia czynników kształtujących przestrzenne rozmieszczenie dużych ssaków na badanych obszarach, w tym wpływu struktury środowiska, sezonowości, interakcji pomiędzy gatunkami oraz presji antropogenicznej.

Dane z foto-pułapek archiwizowane są na przestrzeni serwerowej udostępnionej przez Centrum Komputerowych Sieci Rozległych Politechniki Białostockiej. Opracowany został system informatyczny umożliwiający danej grupie uczniów pracę nad analizą własnych materiałów zebranych podczas prac terenowych, w tym identyfikację zarejestrowanych gatunków zwierząt. Dodatkowo system ten umożliwi wspólną pracę oraz komunikację pomiędzy wszystkimi uczestnikami projektu.

Projekt promowany jest poprzez: (1) udział przedstawicieli mediów w organizowanych w IBS PAN szkoleniach dla młodzieży szkolnej, (2) stronę internetową projektu, (3) publikację materiałów w portalu społecznościowym Facebook (facebook.com/eprzyrodnik) oraz za pomocą aplikacji Twitter (twitter.com/ePrzyrodnik), (4) promocję projektu na stronie internetowej dotyczącej konkursu administrowanej przez Ministerstwo, (5) plakat i inne materiały promujące projekt.

Planowane w ramach projektu działania popularyzatorskie to: (1) publikacja książki, zawierającej wyniki badań prowadzonych przez uczniów oraz prezentującej zaangażowanie każdej ze szkół. (2) artykuł o projekcie złożony do druku w jednym z polskich czasopism popularno-naukowych, (3) przygotowanie przez młodzież plakatu do prezentacji w IBS PAN i na ogólnopolskiej wystawie popularyzującej naukę, (4) udostępnienie interaktywnej aplikacji internetowej do identyfikacji gatunków zwierząt.

W projekcie biorą udział uczniowie i nauczyciele z 10 podlaskich szkół:

• Technikum Leśne w Białowieży,
• I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Bielsku Podlaskim,
• II Liceum Ogólnokształcące z Białoruskim Językiem Nauczania im. Bronisława Taraszkiewicza w Bielsku Podlaskim,
• I Liceum Ogólnokształcące im J. I. Kraszewskiego w Drohiczynie,
• I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Hajnówce,
• II Liceum Ogólnokształcące z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w Hajnówce,
• I Liceum Ogólnokształcące w Łapach,
• Liceum Ogólnokształcące w Michałowie,
• Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej w Siemiatyczach,
• Liceum Plastyczne im. Artura Grottgera w Supraślu.

Naszymi partnerami w projekcie są: Wydział Informatyki i Centrum Komputerowych Sieci Rozległych Politechniki Białostockiej, Białowieski Park Narodowy, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku oraz starostwa powiatowe w Białymstoku, Bielsku Podlaskim, Hajnówce i Siemiatyczach.

Projekt „e-Przyrodnik” realizowany jest w ramach przedsięwzięcia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pn. „Ścieżki Kopernika”, finansowanym  w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.