| Czas trwania projektu: | 2014-2017 |
|---|---|
| Status projektu: | Zakończony |
| Kierownik projektu: | Prof. dr hab. Bogumiła Jędrzejewska |
| Wykonawcy projektu: |
Dr hab. Dries Kuijper Dr Tomasz Samojlik |
Projekt ma na celu zbadanie wpływu długotrwałego wypasu zwierząt gospodarskich w Puszczy Białowieskiej w XVI-XX wieku na dynamikę, skład gatunkowy i strukturę lasu. Podczas badań testowana będzie hipoteza, iż wypas zwierząt gospodarskich w ostatnich pięciu stuleciach pozostawił wyraźne i długotrwałe ślady w strukturze drzewostanów i składzie gatunkowym roślinności dna lasu. Spodziewamy się, że najmocniej dotknięte wpływem wypasu zostały lasy w pasie około 2-3 kilometrów wzdłuż granicy puszczy i dookoła wsi puszczańskich oraz że nastąpił efekt kumulacyjnego nałożenia się wpływu wypasu i innych form aktywności człowieka na lasy puszczy.
W ramach niniejszego projektu planowane jest zastosowanie następujących metod badawczych:
(1) Kwerenda archiwalna w polskich i zagranicznych archiwach oraz kwerenda bibliograficzna literatury z XIX-XX wieku w poszukiwaniu dokumentów dotyczących wypasu zwierząt gospodarskich (bydła, koni, owiec, kóz, świń) w lasach Puszczy Białowieskiej w XVI-XX wieku. Pozyskane dane (liczba zwierząt wypasanych w różnych okresach, wsie, które prowadziły wypas, obszar, na którym wypasano zwierzęta) posłużą do oszacowania intensywności tego użytkowania w ostatnich stuleciach.
(2) Wywiady ze starszymi pracownikami służb leśnych i mieszkańcami wsi zlokalizowanych wewnątrz i na granicy puszczy w celu pozyskania informacji o miejscach w puszczy, gdzie przed 1973 rokiem (zakaz wypasu) prowadzono wypas, liczbie wypasanych zwierząt, drogach, którymi zwierzęta pędzono do lasu i o chronologii tego użytkowania.
(3) Inwentaryzacja terenowa na transektach wyznaczonych w podlegających gospodarce leśnej częściach puszczy w celu pomiaru cech drzewostanów potencjalnie związanych z dawnym wypasem.
(4) Badanie długotrwałych efektów wypasu na drzewostany i skład roślinności dna lasu w obszarze ochrony ścisłej Białowieskiego Parku Narodowego na powierzchniach badawczych zlokalizowanych na terenie wypasanym przed 1921 rokiem (utworzenie rezerwatu) i powierzchniach kontrolnych nie objętych tym typem użytkowania.
(5) Synteza wszystkich informacji uzyskanych podczas realizacji projektu z wykorzystaniem metod GIS i technik statystycznych w celu odpowiedzi na pytanie, jaki był wpływ długotrwałego wypasu zwierząt gospodarskich na strukturę i zasięg lasów Puszczy Białowieskiej.
Niniejsze badania będą pierwszym, według naszej wiedzy, interdyscyplinarnym projektem mającym na celu oszacowanie roli wypasu zwierząt gospodarskich w kształtowaniu ekosystemów leśnych w tak długiej skali czasowej, z możliwością weryfikacji rezultatów za pomocą kilku niezależnych źródeł informacji (dokumenty historyczne, plany użytkowania lasu, wywiady, botaniczne i ekologiczne inwentaryzacje terenowe, dodatkowe informacje paleoekologiczne z innych projektów), przeprowadzonym w unikalnym, najlepiej zachowanym lesie nizinnym strefy umiarkowanej Europy. Badania niniejsze wpasowują się w szerszy kontekst dyskusji nt. czynników kształtujących ekosystemy leśne Puszczy Białowieskiej, takich jak klimat, pożary, tradycyjne użytkowania lasu, wpływ dzikich kopytnych, czy współczesna gospodarka leśna. Rezultaty projektu będą też istotne w toczącej się dyskusji na temat roli żerowania dzikich kopytnych i zwierząt gospodarskich w kształtowaniu struktury lasów Europy, która ma daleko idące implikacje dla współczesnej gospodarki leśnej oraz ochrony przyrody.
