I. Koordynacja prac w skali całej Polski i między nadleśnictwami
Ze względu na duże wielkości terytoriów (zwykle większe, niż powierzchnia jednego nadleśnictwa) oraz dalekie trasy dobowych wędrówek dużych drapieżników, do oceny ich liczebności nie można stosować takich samych metod jak do inwentaryzacji ssaków kopytnych. Ocena liczebności wilków i rysi powinna być prowadzona w sposób skoordynowany, w ramach całych dużych kompleksów leśnych oraz terenów przyległych.
Konieczna jest koordynacja liczeń między nadleśnictwami. W tym celu wstępnie wyznaczono obszary inwentaryzacyjne, zwane dalej „rejonami inwentaryzacyjnymi” (przedstawione na załączonej mapie), którym nadano numery identyfikacyjne. Każdy „rejon” obejmuje kilka nadleśnictw i ew. park narodowy. O ostatecznym kształcie rejonów inwentaryzacyjnych decydują poszczególne regionalne dyrekcje Lasów Państwowych.
Regionalne dyrekcje Lasów Państwowych wyznaczą w każdym rejonie koordynatora, który będzie koordynował prace wszystkich jednostek położonych w granicach tego rejonu. Również w każdym nadleśnictwie oraz parku należy wyznaczyć osoby odpowiedzialne za prowadzanie liczeń i gromadzenie danych o dużych drapieżnikach (ze względu na doświadczenie mogą to być np. specjaliści ds. gospodarki łowieckiej).
Pełny zakres prac, według przedstawionych w tej instrukcji reguł, wymagany jest w tych częściach kraju, gdzie wilki lub rysie stwierdzano poprzednio lub gdzie można oczekiwać pojawienia się tych drapieżników. Tam, gdzie drapieżniki te od dawna nie występują, inwentaryzacja może być prowadzona z mniejszą intensywnością, ale zapewniającą regularne potwierdzanie braku ich obecności oraz szybki przepływ informacji o ewentualnych nowych stwierdzeniach dużych drapieżników.
II. Założenia metodyczne
A. Wilki
Podstawą do oceny liczebności wilków powinno być określenie liczby watah bytujących na danym obszarze oraz ustalenie wielkości każdej watahy. Aby prawidłowo ustalić całkowitą liczbę watah (rodzin wilczych) na danym obszarze, konieczne jest rozróżnienie watah sąsiadujących ze sobą. Można to osiągnąć następującymi metodami:
1. Tropienia zimowe po świeżym opadzie śniegu, prowadzone jednocześnie (w tym samym dniu) przez wszystkie nadleśnictwa w granicach jednego rejonu inwentaryzacyjnego. Celem tropień jest:
a) wykrycie wszystkich grup wilków i rysi lub pojedynczych osobników;
b) rozróżnienie poszczególnych grup lub pojedynczych osobników i ustalenie liczby watah;
c) ustalenie wielkości poszczególnych watah;
d) ustalenie (o ile to możliwe) obszarów przebywania poszczególnych watah lub osobników w dniu tropienia oraz zmapowanie tras ich przejścia.
2. Całoroczne obserwacje prowadzone przez służby terenowe nadleśnictw i parków, polegające na notowaniu na specjalnych formularzach (kartach monitoringu wilków i rysi) wszystkich przypadkowych spotkań, zaobserwowanych śladów obecności i aktywności dużych drapieżników. Celem tych obserwacji jest ustalenie:
a) wielkości watah (na podstawie maksymalnej liczby osobników zaobserwowanych jednocześnie);
b) faktów przystępowania drapieżników do rozrodu i przybliżonych lokalizacji miejsc rozrodu (na podstawie przypadkowo odnalezionych nor, obserwacji szczeniąt, wycia wilków ze szczeniętami oraz koncentracji tropów i odchodów w okresie od maja do lipca)
c) obecności drapieżników nie wykrytych podczas tropień zimowych lub potwierdzenie ich obecności (na podstawie zarejestrowanych odchodów, resztek ofiar, tropów lub obserwacji).
Określenie lokalizacji miejsc rozrodu pozwala w sposób pewny rozróżnić poszczególne watahy i ustalić ich liczbę. Całoroczne obserwacje mogą więc stanowić istotne uzupełnienie informacji z tropień zimowych, a w niektórych przypadkach mogą być głównym wyznacznikiem liczby i wielkości watah oraz liczebności populacji wilków na danym obszarze.
Odchody wilków są na tyle charakterystyczne, że stanowią łatwy do zarejestrowania dowód ich obecności w kompleksie leśnym. Występowanie wilków potwierdza także obecność tropów oraz resztek ofiar. Szczególnym dowodem pojawienia się wilków w jakimś nowym terenie jest też wystąpienie szkód wśród zwierząt gospodarskich.
2. Rysie
Ustalenie liczby rysi na danym obszarze jest zwykle trudniejsze, niż policzenie wilków, gdyż rysie są mniej ruchliwe niż wilki i przez to trudniej wykrywalne. Także terytoria rysi nakładają się na siebie w większym stopniu, niż terytoria wilków. Ale zakładając nieco większy błąd oceny liczebności, zadanie to jest możliwe do wykonania i może być prowadzone łącznie z oceną liczebności wilków.
Podstawą oceny liczebności rysi powinno być określenie liczby samotnych osobników oraz liczby i wielkości grup rodzinnych (samic prowadzących kocięta). Metodyka rozróżniania osobników i grup rodzinnych w tropieniach zimowych jest podobna, jak w przypadku wilków. Nieco większe znaczenie ma tutaj wielkość grup rodzinnych, gdyż liczba kociąt prowadzonych przez samice jest zmienna i często pomaga wyróżnić terytoria sąsiadujących ze sobą samic. Należy też dodatkowo mierzyć tropy rysi, gdyż ułatwia to rozróżnienie pojedynczych osobników. Obserwacje całoroczne dostarczają często informacji o występowaniu rysi w miejscach, gdzie nie zostały one stwierdzone w czasie tropień zimowych.